"ليلة الرغائب" شب برآوره شدن آرزوهای بلند ، شب بردن ثواب بسيار، اولين شب جمعه از ماه رجب.
"صلاة الرغائب" نمازی كه دراولين شب جمعه ماه رجب برای رسيدن به ثواب بسيار و برآورده شدن آرزوهای بلند خوانده مي شود .
ريشه و اساس اين نامگذاری و اين اعمال روايتی است جعلی و ساختگي كه در برخي از كتاب های دعا و حديث در اعمال ماه رجب به نقل از پيغمبر اكرم (ص) وارد شده است.
انجام اعمال لیلة الرغائب در میان عوام اهل سنت و شيعه رواج داشته و دارد مخصوصا در سالهای اخير با برنامه ها وتبليغات گسترده صدا و سيما توجه عامه مردم به آن بيشتر شده است. در اين گفتار كوتاه اين روايت را از جهت متن وسند مورد بررسی قرار می دهيم.
اصل اين حديث در منابع اهل سنت است واز اين طريق و به نقل از آنها وارد كتابهای دعائی و روايتی شيعه شده.
در منابع دعائی و حديثی شيعه برای اولين بار توسط ابن طاوس (متوفای 664 ه- ق) در كتاب " إقبال الأعمال " روايت شده و بعد از آن علامه حلي (متوفای 726 ه- ق) در اجازه كبيرش به بنی زهره با سندی عامی كه بسياری از رجال آن از مجاهيل هستند نقل
می كند، اما در كتب علامه حتی اشاره ای هم به اين روايت نشده است.
بسياری از محدثين و فقهاي شيعه واهل سنت روايت را ضعيف، جعلی و غير قابل اعتماد دانسته اند .
مرحوم علامه مجلسی(متوفی 1110 ه- ق) در اعمال ماه رجب مي گويد: "و قد ذكروا في كتب الأدعية صلاة خاصة لكل ليلة من هذا الشهر، و حيث لم أجد لها سندا معتبرا لم أحب أن أوردها، و حيث كانت مشهورة جدا فقد أوردتها على سبيل الإجمال"
( زاد المعاد،ص40)
در كتب ادعيه براي هر شب از ماه رجب نماز مخصوصي را ذكر كرده اند وچون سند معتبری ندارد دوست ندارم آنها را ذكر كنم اما به جهت آن كه جداً مشهور است اجمالاً آنها را ذكر ميكنم .
و پس از بيان اجمالی نماز هر شب از ماه رجب (ص42) می گويد: "و ذكر لكل من هذه الصلوات ثواب كثير لم نذكره بناء على عدم الاعتماد على السند، ...... و بعضها الطويل منها و التي تقع بين صلاتي المغرب و العشاء و يجب أن تقع بعد دخول وقت العشاء لا يخلو أداؤها من إشكال، و لهذا لم نورد في هذه الرسالة صلاة ليلة الرغائب المشهورة مع أنها منقولة عن طرق العامة"
وبرای هر يك از اين نمازها ثواب فراواني بيان شده كه به دليل غير قابل اعتماد بودن سند از ذكر آنها خودداری میكنم ، و بعضی از نمازهای ذكر شده طولانی است و بايد بين نماز مغرب و عشا خوانده شود و ناچار بعد از داخل شدن وقت نماز عشا خوانده می شود و اين خالی از اشكال نيست ، به اين جهت و به دليل عامی بودن سند، نماز ليلة الرغائب را در اين رساله ذكر نكردم.
مرحوم علامه محمد تقي شوشتری (متوفی 1416 ه- ق) حديث را به دليل عامي بودن غير معتبر و غير قابل اعتماد می داند.
(النجعة في شرح اللمعة، ج3، ص: 103.)
مرحوم آيت الله فاضل لنكرانی در جواب سؤال از مستحب بودن نماز رغائب در اولين شب جمعه از ماه رجب و روزه روز پنج شنبه قبل از آن می گويد: فضيلت ليلة الرغائب و روزه روز پنج شنبه قبل از آن را علامه مجلسی در اجازه علامه به بنی زهره و از كتاب اقبال روايت كرده است كه در اعتبار هر دو روايت تأمل واشكال است و لذا حكم به استحباب نماز ليلة الرغائب و روزه روز قبل از آن مشكل است. (جامع المسائل،ج2، ص172)
ابن الجوزی(متوفای 597 ه- ق ) بعد از نقل حيث با متنی مانند متن اقبال ابن طاوس (ره) مي گويد: "هذا حديث موضوع على رسول الله صلى الله عليه و سلم، وقد اتهموا به ابن جهيم ونسبوه إلى الكذب، وسمعت شيخنا عبد الوهاب الحافظ يقول: رجاله مجهولون، وقد فتشت عليهم جميع الكتب فما وجدتهم."
قال المصنف: قلت: ولقد أبدع من وضعها." (الموضوعات لابن الجوزی،ج2،ص126)
اين حديث به نام رسول خدا جعل شده است و ابن جهيم متهم به اين جعل است كه او را درغگو مي دانند ، و من از شيخمان
عبد الوهاب الحافظ شنيدم مي گفت: تمامي رجال اين حديث از مجاهيل هستند و من تمامی كتب را جستجو كردم و نامی از آنان نياقتم. ابن جوزي مي گويد: واضع اين حديث بدعت گذار است.
ابن اثير(متوفي606 ه- ق) نيز حديث را جعلي مي داند. ( جامع الاصول،ج6،ص154،ح4268)
نووي(متوفی 676 ه- ق) مي گويد: " إِنَّهَا بِدْعَةٌ مُنْكَرَةٌ مِنَ الْبِدَعِ الَّتِي هِيَ ضَلَالَةٌ وَجَهَالَةٌ وَفِيهَا مُنْكَرَاتٌ ظَاهِرَةٌ وَقَدْ صَنَّفَ جَمَاعَةٌ مِنَ الْأَئِمَّةِ مُصَنَّفَاتٍ نَفِيسَةً فِي تَقْبِيحِهَا وَتَضْلِيلِ مُصَلِّيهَا وَمُبْتَدِعِهَا وَدَلَائِلِ قبحها وبطلانها وتضلل فَاعِلِهَا أَكْثَرَ مِنْ أَنْ تُحْصَرَ وَاللَّهُ أَعْلَمُ."
(شرح صحيح مسلم،ج8، ص 20)
نماز ليلة الرغائب بدعتی است زشت و ناپسند، بدعتی كه نتيجه آن گمراهی و جهالت است و در آن امور غيرمشروع و ناپسند روشن و واضحی است، وگروهی از بزرگان علم حديث كتابهای بسياری در تقبيح و در گمراهی بودن كسی كه اين نماز را می خواند وكسی كه آن راجعل كرده و اين بدعت را گذاشته و در دلائل زشتی و بطلان اين بدعت وگمراهي كسی كه آن را انجام می دهد نوشته اند.
با توجه به مخالفت شدید بزرگان حدیث اهل سنت که سند این روایت را بسیار ضعیف دانسته و عمل لیلة الرغائب را بدعتی بزرگ وگمراهی آشكاری بر شمرده‌اند، و با توجه به ضعيف وغير قابل اعتماد بودن اين حديث نزد بسياری از محدثين و فقهای شيعه شكی در جعلی وساختگی بودن حديث" ليلة الرغائب" ويا "صلاة الرغائب" باقی نمي ماند. حتی اگر اين حديث با سندی صحيح هم جعل شده بود متن حديث به روشنی دلالت بر ساختگی بودن آن می كند.
نگاهي اجمالي به متن حديث
متن حديث در اقبال و اجازه علامه به بني زهره و روايت ابن الجوزی تقريبا همانند است. ابن طاوس(ره) در اعمال ماه رجب از قول رسول خدا (ص) چنين نقل می كند: "لا تغفلوا عن أوّل ليلة جمعة منه، فإنّها ليلة تسمّيها الملائكة ليلة الرغائب، و ذلك انّه إذا مضى ثلث الليل لم يبق ملك في السماوات و الأرض الّا يجتمعون في الكعبة و حواليها، و يطّلع اللّه عليهم اطلاعة فيقول لهم: يا ملائكتي سلوني ما شئتم، فيقولون: ربنا حاجتنا إليك ان تغفر لصوّام رجب، فيقول اللّه تبارك و تعالى: قد فعلت ذلك.ثم قال رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله: ما من أحد صام يوم الخميس أوّل خميس من رجب ثم يصلّى بين العشاء و العتمة اثنتي عشرة ركعة، يفصل بين كلّ ركعتين بتسليمة....... ثم قال رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله: و الذي نفسي بيده لا يصلّي عبد أو أمة هذه الصلاة إلّا غفر اللّه له جميع ذنوبه، و لو كانت ذنوبه مثل زبد البحر و عدد الرّمل و وزن الجبال و عدد اوراق الأشجار، و يشفع يوم القيامة في سبعمائة من أهل بيته ممّن قد استوجب النار"(اقبال الأعمال،ج2،ص153)
رسول خدا (ص) فرمودند: از اولين شب جمعه در ماه رجب غافل نشويد. زيرا شبى است كه فرشتگان آن را «ليلة الرغائب » مىنامند.
اين نامگذارى به اين جهت است كه هنگامى كه يك سوم از شب گذشت هيچ فرشتهاى در آسمانها و زمين نمىماند مگر اين كه در كعبه و اطراف آن جمع مىشوند. و خداوند ناگهان بر آنان وارد شده و مىفرمايد: اى فرشتگانم هر چه مىخواهيد از من درخواست كنيد.
فرشتگان عرض مىكنند: حاجت ما اين است كه از روزهداران رجب درگذرى. خداوند مىفرمايد: اين كار را انجام دادم.
سپس رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمودند: كسى كه روز پنجشنبه اول رجب را روزه گرفته و سپس بين نماز مغرب و عشا دوازده ركعت نماز بجا آورده هر دو ركعت به يك سلام و.....
سپس رسول خدا فرمودند: قسم به كسى كه جانم در دست اوست، هيچ مرد و زنی اين نماز را بجا نمىآورد، مگر اين كه خداوند گناهان او را مىبخشد حتي اگر گناهان او مثل كف روی دريا و به عدد شن ها و به وزن كوه ها و به عدد برگ هاى درختان باشد، و روز قيامت هفتصد نفر از خويشان خود را كه همگى سزاوار آتش باشند شفاعت مىكند.
مخالفت حديث"ليلة الرغائب" با قرآن
اين جمله از حديث را چگونه می توان توجيه كرد" و يطّلع اللّه عليهم اطلاعة فيقول لهم..."و خداوند ناگهان بر آنان وارد شده و مىفرمايد....
آيا اين به معنای تنزل شأن خداوند در حد مدير و فرمانده ای كه ناگهان به نيروهای تحت فرمان خود سركشی می كند نيست؟! آيا اين به معنای نسبت جسميت و مكان به خدا نيست ؟!
اين قسمت از حديث به جز به تمسخر گرفتن عبادت ونماز و سوق دادن مردم به گناه و تجارت پيشگی در عبادت وبندگی خدا و دور شدن از روح عبادت و عمل صالح و حقيقت ايمان معنا و مفهومی نمي تواند داشته باشد. " هيچ مرد و زنی اين نماز را بجا نمىآورد، مگر اين كه خداوند گناهان او را مىبخشد حتي اگر گناهان او مثل كف روی دريا و به عدد شن ها و به وزن كوه ها و به عدد برگ هاى درختان باشد، و روز قيامت هفتصد نفر از خويشان خود را كه همگى سزاوار آتش باشند شفاعت مىكند."
چيزی را كه اين حديث القا می كند با تمامي آموزه های قرآني و روائی درباب ايمان ، عبادت ، عمل صالح، توبه، مغفرت الهی، قرب الی الله ، هدف ازبعثت انبيا، عالم پس از مرگ، مراتب و درجات مؤمنين درعالم ديگر، شفاعت و.... در تضاد است و از مصاديق بارز اين حديث نبوی است كه مي فرمايد :" وَ مَا خَالَفَ كِتَابَ اللَّهِ فَلَيْسَ مِنْ حَدِيثِي" (قرب الإسناد ، ص92 ) آن چه مخالف كتاب خدا باشد حديث و سخن من نيست."
و" إِنَّ عَلَى كُلِّ حَقٍّ حَقِيقَةً وَ عَلَى كُلِّ صَوَابٍ نُوراً فَمَا وَافَقَ كِتَابَ اللَّهِ فَخُذُوهُ وَ مَا خَالَفَ كِتَابَ اللَّهِ فَدَعُوهُ." (الكافي ، ج1، ص: 69)
برای هر حقی علامت و نشانه ای است و برای هر امر استوار و حقی نور و هدايتی ، پس آنچه را موافق كتاب خدا يافتيد قبول كنيد و آنچه مخالف كتاب خدا است ترك كنيد.
والسلام
حجت الاسلام قیصری
رجب المرجب 1435
تبادل
لینک هوشمند
خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت:
